به عنوان یک مجری یا مهندس برق، احتمالاً مواردی از آتش سوزی‌های الکتریکی دیده‌اید و یا حداقل شنیده‌اید. خوشبختانه، این آتش سوزی‌ها یک اتفاق روزمره نیست. ولی با این حال، آماری که پیرامون آنها وجود دارد، وحشتناک است.
در تجربه من به عنوان مهندس برق، سه حالت مستقل اصلی افزایش گرما به‌وسیله برق وجود دارد که منجر به آتش سوزی الکتریکی می‌شود: 1) اضافه جریان، 2) شکست عایقی و 3) اتصالات سست. یک حالت چهارم (گرمایش القایی) نیز وجود دارد که بسیار به‌ندرت اتفاق می‌افتد.
مشکل اضافه جریان کمتر پیش می‌آید چون وسایل حفاظتی مدار (کلید مینیاتوری، فیوز، کلید اتوماتیک و ...) در صورت طراحی صحیح، معمولا از وقوع آتش سوزی جلوگیری می‌کنند. بحث شکست عایقی هم موضوع این مقاله نیست و در فرصتی دیگر به آن پرداخته خواهد شد. ولی ذکر این نکته مهم است که احتمال وقوع موارد بالا با انجام " تست و تحویل تاسیسات الکتریکی " بسیار پایین می‌آید.
چرا اتصالات سست باعث افزایش گرما می‌شوند؟
اتصالات سست (اتصالات ضعیف یا Loos Connection) می‌توانند باعث ایجاد گرمای شدیدی شوند. هنگامی که اتصالی به شکل صحیح بسته نمی‌شود، یک ناحیه داغ موضعی پیش می‌آید که مواد عایقی را در نزدیکی آن، هادی کربنیزه می‌کند. علت این گرم شدن موضعی، اتلاف توان مصرفی به شکل I2R می‌باشد. (I= جریان مصرفی مدار - R= مقاومت الکتریکی اتصال سست). کربن یک ماده رساناست و به همین جهت امکان جاری شدن جریان وجود دارد که همین امر خود موجب افزایش مقدار کربن در نقاط مختلف می‌شود. بخشی از جریان از قسمت کربنیزه شده عایق عبور می‌کند و سپس هر قوس (arc)، کربنیزه شدن مواد عایقی را تقویت می‌کند و این روند تا زمانی که قوس‌ها بتوانند خود به خود شعله‌ور شوند، ادامه می‌یابد.
تصویر 1: چرخه ایجاد آتش سوزی در اتصالات سست
تصویر 2: نمونه‌ای از یک اتصال کربنیزه شده
چگونه اتصالات سست را تشخیص دهیم؟
اتصالات سست (Loose Connection) می‌توانند به‌واسطه ایجاد شوک الکتریکی و شروع آتش سوزی کشنده باشند. برای اطمینان از اینکه خطرات شوک الکتریکی یا آتش سوزی ایجاد نشوند، باید دو شاخه وسایل، سیم‌ها، پریزهای برق و تابلوهای برق به دقت اجرا و نگهداری شوند. به مرور زمان، استفاده از دوشاخه‌ها و پریزها می‌تواند ارتباط بین پین‌های دوشاخه و پریز (که معمولاً به عنوان نقطه تحویل برق در منازل شناخته می‌شوند) را از بین ببرد. این امر می‌تواند به یک اتصال شل منجر شود که باعث ایجاد قوس الکتریکی و در نتیجه آتش سوزی خواهد شد. در نظر داشته باشید دوشاخه‌ها و پریزها دارای عمر مفید مربوط به خود هستند و استفاده از آنها همیشگی نیست، به خصوص در خانه‌های قدیمی که سیم‌کشی برای تعداد وسایل برقی مورد استفاده امروزی طراحی نشده است این نکته باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
بهترین و اصولی‌ترین راه تشخیص اتصالات سست در یک سیستم الکتریکی استفاده از ترموویژن می‌باشد. اما اگر چنانچه به هر دلیل استفاده از ترموویژن برای شخص امکان پذیر نباشد روش‌های زیر تا حدی امکان تشخیص اتصالات سست را فراهم می‌نمایند:
- از طریق دیدن:
- سیم یا کابل فرسوده
- تغییر رنگ ظاهری پریز
- تغییر رنگ ظاهری بدنه دستگاه الکتریکی
- دوشاخه شل
- تغییر شکل ظاهری در دوشاخه‌ها، پریزها و بدنه دستگاه الکتریکی (به عنوان نمونه: هر نوع علائم ذوب شدن)
- دود
- از طریق شنیدن:
- وزوز کردن، صدای جرقه انداختن و یا هر نوع صدای غیر معمول دیگر
- از طریق بوییدن:
- دود
- پلاستیک سوخته
در صورت مشاهده هر یک از این موارد و یا حتی در صورت وجود شک، باید با یک متخصص ذیصلاح در زمینه تاسیسات الکتریکی تماس بگیرید تا آن مورد را برای شما بررسی کند و بخواهید یک تصویر حرارتی به‌وسیله ترموویژن در همان زمان انجام شود.
برق‌یار مشاور شما در موضوع تاسیسات الکتریکی
معمولا اتصالات سست در مکان‌های زیر بیشتر دیده می‌شود: 1. در تابلوهای برق بر روی اتصال سیم به وسایل حفاظتی (کلید مینیاتوری، فیوز، کلید اتوماتیک و...) 2. در پریزهایی که وسایل برقی پر مصرف به آنها وصل است.
آتش سوزی‌های ناشی از تاسیسات الکتریکی را باید بیشتر مورد توجه قرار داد، چون روز به روز استفاده از وسایل برقی بیشتر می‌شود و همچنین انجام تست و تحویل تاسیسات الکتریکی فعلا علی‌رغم قانونی بودن آن بسیار کمتر به مرحله اجرا درآمده است. جهت جلوگیری از وقوع آتش سوزی مهندسین برق نیز در طراحی‌های خود بهتر است از وسایل حفاظتی تکمیلی مانند RCD و AFDD بهره ببرند. یادمان نرود هنگام وقوع آتش سوزی ثانیه‌ها هستند که حرف اول را می‌زنند و در چشم برهم زدنی متحمل خسارات شدید مالی و جانی خواهیم شد.
دیدگاه خود را بنویسید